Wat ziet een ander? Outsider aan het woord

Catrien - outsider onderzoeker08 juni 2022

#11 - Ik hoopte mijn hoofdpersoon te leren kennen

Vanwege een tekort aan hoofdpersonen kon Catrien lange tijd niet beginnen als outsider-onderzoeker terwijl ze er heel veel zin in had en niet kon wachten om te beginnen. Toen outsider-onderzoeker Marcel voortijdig vertrok, werd Catrien gevraagd zich te verdiepen in Marcels hoofdpersoon. Marcel had zich voornamelijk op het team gericht, Catrien werd gevraagd zich in een verkort traject een beeld te vormen van de hoofdpersoon. 

Dit is wat ik van mijn hoofdpersoon weet:

Hij houdt van vuurwerk. 

“Hij houdt van de kleuren, het geknal, de rook”, vertelt één van de begeleiders van de instelling waarin mijn hoofdpersoon woont. Misschien zijn het de extremiteiten, die alle zintuigen prikkelen en je het gevoel geven te leven - zou dat het zijn?

Hij houdt niet van vuurwerk.

“Als hij een harde klap hoort of rook ruikt, wordt hij verdrietig”, vertelt een andere begeleider van de instelling waarin mijn hoofdpersoon woont.

Misschien jaagt het onverwachte karakter hem angst aan. Dat je nooit weet wanneer en waarvandaan de explosie komt - zou dat het zijn?

Hij kan ervan ‘stagneren’, zegt de tweede begeleider. (Een mens dat stagneert, wat betekent dat, vraag ik me af. Dan ‘loopt hij vast’, zegt de begeleider. Ze moeten hem er dan ‘doorheen trekken’. Ik snap niet wat dit betekent, zoals ik zoveel niet zal snappen).

Wat hij graag in zijn vrije tijd doet: filmpjes van vuurwerk op zijn computer kijken.

Ik ken hem niet. Ik heb hem slechts één keer ontmoet, al weet ik niet of je van een ontmoeting kunt spreken. We schudden handen, en we stellen ons aan elkaar voor. Een paar uur later vraagt hij wie ik ben, en of ik ook Turks ben. Dat ben ik niet. Ik mag naar hem kijken maar het is beter als ik hem geen vragen stel of tegen hem praat, zeggen de begeleiders. Het zou mogelijk te veel zijn voor  mijn hoofdpersoon. Ik kijk naar hem, hij kijkt soms naar mij. We zeggen niks.

Mijn vragen stel ik aan de begeleiders. Ze vertellen dat ze hem lief vinden, maar dat hij heel ‘wisselend’ is. Soms is hij vrolijk, maar dat kan ineens omslaan en ze weten niet waarom. Ze hebben het over autisme, over complexiteit, duidelijkheid, structuur en ‘overvragen’. Ze hebben het over angst, communicatie en dagbesteding. Maar wie is hij nou eigenlijk? Dan beginnen ze over vuurwerk. “Alles aan hem is heel dubbel”, zegt één van hen.

Eén keer in de week mag hij een nachtje naar huis. En elke week opnieuw telt hij de dagen af tot het zover is, zeggen de begeleiders. “Zijn moeder is zijn alles”, zegt de één. Maar wie zijn moeder is, weten de begeleiders niet. “Van zijn moeder mag hij alles”, zegt een ander. Maar wat er thuis allemaal gebeurt, weet niemand. Ze weten alleen dat hij ‘ontregeld’ is als hij weer terugkomt.

Ooit was mijn hoofdpersoon geen man in een instelling, maar een jongetje thuis in zijn gezin. Ooit was hij geen man tegen wie een onbekende beter niet mag praten, maar een jongetje in de klas op de basisschool. Wie dat jongetje was, weet niemand.

Behalve zijn moeder.

Zijn moeder gelooft in hem, zoals alleen moeders dat kunnen. “Moeder heeft ergens nog wel de hoop dat hij een normale jongen wordt”, zegt één van de weinige begeleiders die haar ooit gesproken heeft. Wat zou zijn moeder bedoelen? Wat zou zijn moeder verwachten? Hoe moet het voor zijn moeder geweest zijn, toen hij uit huis ging? Hoe werd dat besluit genomen?

Om hem te leren kennen, moet ik bij zijn moeder zijn. Wie is hij in de ogen van zijn moeder? “Nee”, zeggen de mensen van de instelling, “met moeder mag je niet praten”.

Want ze weten niet hoe ze zal reageren. Want de communicatie met haar is al ‘uiterst moeizaam’, en haar vertrouwen in de zorg ‘miniem’. Haar verhaal - hoe ze zelf opgroeide, wat ze verwachtte van het leven, hoe het was een zoon te krijgen, hem te voeden en lief te hebben, hoe ze graag haar tijd met hem doorbrengt - ze zal het me vast niet willen toevertrouwen, zo wordt al besloten. Als journalist zou ik het op z’n minst proberen, als outsider-onderzoeker begrijp ik dat ik tegen dit soort besluiten niet in moet gaan. “Wij zouden ook graag de antwoorden op deze vragen weten”, zeggen ze nog tegen mij - alsof dat het minder frustrerend maakt.

Ik hoopte hem te leren kennen.

Catrien, mei 2022