Wat ziet een ander? Outsider-onderzoeker aan het woord

Nout - outsider onderzoeker16 mei 2022

#10 - Waarom een drummer door zijn ervaringen als outsider-onderzoeker muziekagogie ging studeren

Als hij bij zijn hoofdpersoon Henk op bezoek was geweest, reed outsider-onderzoeker Nout altijd met de auto naar huis. Tijdens het rijden sprak hij zijn gedachtes over het bezoek dan vaak in op de dictafoon om ze te ordenen. Op een van die ritten luchtte de drummer zijn hart met de uitspraak “Fuck de kunst!”. Hij dacht er toen al over na om muziekagoog te worden. Sabine Schleimer, onderzoeksassistent bij WAVE, interviewt Nout.

Ik ken Nout iets langer dan 20 jaar. Hij speelde toen samen met mijn vriend in een band en we kwamen elkaar af en toe op concerten tegen. Soms vroeg Nout aan mij of ik op zijn woonboot kon passen als hij voor optredens of vakantie langere tijd weg was. Ik woonde toen piepklein in onderhuur en op zijn boot was een zee van ruimte - en ook een fantastische CD collectie.

Nadat hij van zijn woonboot en uit Amsterdam was vertrokken, hadden Nout en ik eigenlijk geen contact meer. Tot 2019: ik was nét als onderzoeksassistent bij WAVE betrokken, toen ik zijn naam op de lijst van outsider-onderzoekers zag staan. Wat een leuk toeval! Een paar weken later maakte ik op een zomerse dag in Nouts prachtige tuin met de hele groep outsider-onderzoekers kennis. De meesten hadden hun hoofdpersoon nog niet of pas een paar keer ontmoet. Ze wisselden hun eerste ervaringen uit en Nout vertelde over een fietstocht met zijn hoofdpersoon Henk.

In een soort bakfiets mocht hij er alleen met hem op uit, zonder dat iemand van de begeleiding erbij was. Het was heerlijk weer en Henk, die niet kan praten, maakte de hele tijd de voor hem typische  geluiden. In de tuin vertelde Nout aan de groep hoe hij probeerde contact met Henk te maken en dat hij dat heel intuïtief deed. “Het is zo’n leuke kerel!” zei hij. De meeste andere outsider-onderzoekers mochten op dat moment nog lang niet zo dicht bij hun hoofdpersoon komen.

Twee jaar lang heb ik vanuit de zijlijn kunnen volgen hoe het outsider-onderzoek van de situatie rondom Henk voor Nout verliep, wat hij heeft gedaan en waarmee hij heeft geworsteld. Steeds weer hoorde ik hem zeggen dat hij Henk een “heel speciale kerel” vindt en dat hij ook na WAVE als vrijwilliger bij hem betrokken wilde blijven.

Ondertussen is Nout al een tijdje bezig met de opleiding voor muziekagoog. Van een outsider werd hij een insider. Ik wilde weten hoe dat is gekomen en hoe het nu met hem gaat.

Waarom heb je besloten om nog een keer te gaan studeren om muziekagoog te worden? Heeft dat ook met je ervaringen binnen WAVE te maken?

Dat heeft zeker ook met WAVE te maken! Maar ook met het punt waarop ik in mijn leven sta. En met corona.

Trouwens: ik ben na school niet meteen naar het conservatorium gegaan om slagwerk te studeren. Eerst heb ik anderhalf jaar psychologie gestudeerd. Ik was toen 19 en wilde mijn leven een richting geven en ik vond het heel interessant om iets over mensen te leren. Ik vond de studie op zich heel leuk maar er hoorden ook een paar vakken met veel wiskunde bij, zoals statistiek. Uiteindelijk ben ik daar na een tijdje op afgehaakt. Toen pas deed ik auditie en ging naar het conservatorium. Maar mijn interesse voor mensen is dus al heel oud.

Ondertussen maak ik al heel lang muziek. Ik hoef zelf niet in de spotlights te staan en dat gaat als drummer best goed: je draagt je steentje bij maar blijft op de achtergrond. Ik speel graag in bands waar tijdens het spelen goede energie ontstaat tussen en met de bandleden, daar kan ik echt van genieten. En als je daar ook het publiek in meekrijgt, is het te gek. Dan is de muziek iets wat iedereen met elkaar verbindt.

Door WAVE en Henk kwamen die twee werelden, dus de psychologie en de muziek, opeens bij elkaar. De beslissing voor de omscholing tot muziekagoog heb ik dus zeker op de energie van WAVE genomen.

Je zei dat corona een rol gespeeld heeft bij de beslissing om muziekagogie te studeren?

Ja, dat klopt. Ik zat al een tijdje op een paar dingen te broeden. En toen kwam door corona voor mij opeens alles stil te liggen. Niet alleen optredens maar ook mijn drumlessen. Los van het feit dat ik daar natuurlijk onrustig van werd, dwong het me ook om écht pas op de plaats te maken. Wat wilde ik na corona doen? Gewoon zo verder als ik deed? Gewoon weer mijn bubbel van optredens en lesgeven in?

Kijk, in de kunst zijn we allemaal heel erg met onszelf bezig. En kunst is ook grillig: vaak doe je op het ene moment iets met elkaar maar op het volgende moment is het al weer voorbij. Dat kan leuk zijn maar persoonlijk vind ik het toch fijner als ik als muzikant wat meer langdurig verbonden ben aan een band of aan mensen en als ik op die manier iets kan betekenen.

Ik ben nu 57 en door de gedwongen stilstand vroeg ik me opeens meer in het algemeen af: gaat er nog iets nieuws gebeuren in mijn werkleven? Door mijn contact met Henk had ik een stap opzij en uit mijn eigen wereld gedaan - en ik zag hoe de wereld óók is. Wat zou er gebeuren als ik mijn kennis en onafhankelijkheid meenam naar meer mensen als Henk?

Je hebt tijdens je betrokkenheid bij Henk vaak met de stroperigheid binnen het zorgsysteem op de woonlocatie van Henk geworsteld. Wat neem je van die ervaringen mee als je straks als muziekagoog aan de slag gaat?

Haha… ik denk inderdaad dat ik mijn lakmoesproef daar al gehad heb. Ik heb op de locatie waar Henk woont veel geleerd over het werk in de zorg - maar ook over mezelf. De traagheid en dat alles altijd over zo veel schijven moet en je niks ‘zomaar’ kan afspreken en vervolgens gewoon doen. Ik ging er bijvoorbeeld van uit dat ik, als ik een mailtje stuur, een reactie krijg van de geadresseerde. Maar dat gebeurde daar heel vaak niet. Ik werd er gefrustreerd en bijna wanhopig van maar ik zette ook niet heel erg door omdat ik dacht “Als het zo moet dan laat maar!”. Klaartje, die mij als hoofdonderzoeker in het begin begeleidde, zei een keer tegen mij: “Schrijf en verstuur het mailtje nu maar en dan ga je er nog 5 tot 10 keer achter aan - totdat je een reactie hebt.” Zij wist al hoe het werkt, ik kende die wereld niet…

Maar ik heb ondertussen ook al heel andere ervaringen. Terwijl ik nog in de eindfase van mijn onderzoek bij WAVE zat, heb ik in het kader van mijn opleiding tot muziekagoog ook al meegedaan aan een ander wetenschappelijk onderzoek. Het ging daarbij om de effecten van actief muziek maken op mensen met een verstandelijke beperking. Het onderzoek werd georganiseerd door de UvA en zorginstelling Philadelphia. Toen had ik alleen maar 1:1 contact met de mensen die aan het onderzoek meededen - en niet met de hele context van een zorgteam waarin ik mijn rol moest veroveren. Die dynamiek was heel anders.

Hoe wil je werken als je de opleiding tot muziekagoog afgerond hebt?

Muziek maken ligt me zo aan het hart dat ik de twee werelden wil combineren: ik wil werken als muziekagoog én als drummer. Muziek is iets voor alle mensen en het is een krachtig middel om te communiceren en mensen te raken. Maar vooral is muziek er om te máken, niet alleen om naar te luisteren of voor de Bühne. Het lijkt vaak een élite-dingetje maar dat is het natuurlijk helemaal niet. Iedereen kan muziek maken!

Dat is ook waarom ik het vak zo bijzonder vind. Als muziekagoog kan je onderzoeken waar de gevoelige plekken van een mens liggen en hoe je iemand met muziek maken kan bereiken. Je kan iemand met een verstandelijke beperking niet ‘genezen’ en daarin onderscheidt zich muziekagogie ook van muziektherapie. Maar je kan zijn of haar wereld veel fijner maken door muziek. Ik heb al prachtige ontmoetingen met cliënten gehad en ik word daar echt blij van. Zij volgens mij ook.

Er was bijvoorbeeld een man met autisme, aan hem heb ik de Hang laten zien. Ik deed een beetje voor hoe je erop speelt en welke geluiden er uit komen. Hij koos toen voor een stokje met een zachte kop en begon daarmee voorzichtig op de Hang te spelen. Hij filterde alles om zich heen eruit en verzonk helemaal in het spel. Een uur lang maakte hij heel zachte en meditatieve geluiden. Je hoorde en zag dat hij het heel fijn vond om te doen.

Hij speelde een úúr?

Ja! Dat is prachtig- toch!?

Nout, mei 2022

Tekst en interview: Sabine Schleimer

*  “Fuck de kunst” haalde ook de podcast "De Buitenstaanders" van Mirjam van Biemen voor 2doc.