Wat ziet een ander? Outsider-onderzoeker aan het woord

Titus - outsider onderzoeker31 mei 2021

#3 Like a summer rose needs the sun and rain

(Dusty Springfield/ I Just Don’t Know What to Do With Myself)

Als jeugdbondscoach van de Nederlandse Tafeltennis Bond kreeg ik ooit een prachtig scholingsprogramma van NOC*NSF aangeboden: Mastercoach. Naast dat we uit een enorm aanbod van diverse workshops konden kiezen, waren we ook lid van een intervisiegroep. Samen met bondscoaches uit ander sporten kwamen we een aantal keer per jaar bij elkaar. Tijdens de bijeenkomsten bespraken we cases uit de praktijk van één van ons. Basisvoorwaarde was de vertrouwelijkheid van de bijeenkomsten. Alleen door veiligheid te creëren binnen de groep was het mogelijk om onszelf kwetsbaar op te stellen, onvolkomenheden en fouten toe te geven en te bespreken en van elkaar te leren. Uiteraard ontstond dit gevoel van veiligheid niet in een oogwenk, maar werd dit langzamerhand opgebouwd, tot het vanzelfsprekend werd.

DE VEILIGHEID

Jonge spelers, waar ik mee werk, zijn vooral in de puberteit onzeker. Ze zoeken in een steeds veranderend lichaam een moeizame weg door een grote ingewikkelde wereld. Veiligheid voor deze groep kwetsbare mensjes is heilig. Nog meer dan op andere leeftijden draait het er om, dat de begeleiding een omgeving weet te creëren, waarin de spelers zich vrij en veilig voelen. Om als een veelbelovend ‘talent’ je weg te vinden naar de top zul je veel moeten leren. En om te leren zul je fouten moeten maken. Jonge spelers zullen alleen fouten durven blijven maken, wanneer de begeleiding dat toestaat. Spelers die veel willen leren, zullen moeilijke stappen moeten zetten, dat is inherent aan excelleren. Het respect van de trainer en het veilig leerklimaat bepalen voor een groot gedeelte of de speler dit kan blijven opbrengen. Het is aan de trainer om hier consequent aan te werken, tot het vanzelfsprekend is.

DE ROEPING

Als outsider-onderzoeker heb ik in de zorg mijn ogen uitgekeken. Ik zag zeer betrokken begeleiders. In individuele gesprekken vertelden ze mij hun persoonlijke verhalen hoe ze in de zorg beland waren. In de zorg werk je niet zo maar. Dat is een roeping. De één had familieleden die zorg nodig hadden gehad, een ander had een vorm van idealisme om mensen een beter leven te bezorgen. Allen hadden een persoonlijk verhaal waarom ze deze weg hadden gekozen. En ik zag kwaliteit en leergierigheid. Ik ontmoette een open houding, waarin geen onderwerp te moeilijk was. Of te persoonlijk. Ik heb begeleiders in hun kwetsbaarste situaties gezien, geraakt tot op het bot. Schokkende taferelen gingen door merg en been. Situaties waar de wanhoop bij de begeleiding toesloeg. Ik heb toen diep respect gekregen voor de zwaarte van dit beroep en voor de begeleiders zelf.

Ik wens de begeleiding in de zorg een situatie toe, die ik bij de intervisiebijeenkomsten had ervaren, of die ik bij mijn spelers zo goed mogelijk probeer te creëren. Een situatie waarin je fouten mag maken. Een situatie van veiligheid waarin je van elkaar kunt leren, waarin je gesteund wordt om beter en sterker te worden, zodat je weerbaarder wordt tegen de meest zware momenten van je werk, die altijd weer zullen terugkeren.

DE WERKELIJKHEID

En toen besefte ik dat de huidige organisaties binnen de zorg deze veiligheid niet of nauwelijks kunnen bieden. Begeleiders in de zorg worden te weinig gezien als medewerkers met een roeping, die iets voor de bewoners willen bereiken. Ze zijn personeel, dat ingedeeld wordt in een groep, een huis, een dienst. De werkdruk neemt toe omdat de budgetten minder worden. Het gevaar op overbelasting of zelfs een burn-out wordt groter. Fouten worden begeleiders door hun meerdere persoonlijk aangerekend, soms om zichzelf in te dekken. Het verloop binnen de teams is enorm. In plaats van het verzorgen van de medewerkers in de zorg, opdat ze gaan bloeien, wordt er roofbouw op ze gepleegd. De teams gaan zich meer op zichzelf richten om die veiligheid zelf te creëren. De communicatie wordt slechter. Er ontstaat een grote zakelijke afstand tot de hogere delen in de hiërarchie van de organisatie, totdat ze vrijwel alle contact verliezen.

Sommige teams overleven als een klein Gallisch dorpje dat dapper weerstand blijft bieden tegen de bureaucratische overheersing. Maar uiteindelijk is de situatie onhoudbaar en gaat die ten koste van iedereen. Het gaat ten koste van de begeleiding, van de organisatie, maar vooral van de bewoners. De bewoners zijn er bij gebaat dat de begeleiding zich veilig voelt en zich optimaal verder kan ontwikkelen. De bewoners voelen feilloos aan hoe de begeleiding zich voelt en zijn daar enorm gevoelig voor. Veiligheid voor de begeleiders is vaak ver te zoeken en zeker niet vanzelfsprekend. En dat raakt me diep.

DE OASE

Falko is een beweegagoog, waarmee ik samen een fysiek programma ontwikkel om mijn hoofdpersoon beter te leren ontspannen. Mijn hoofdpersoon vertoont zelfverwondend gedrag. Ze heeft zichzelf blind geslagen. Ze heeft vaak een erg verkrampt lichaam. Met een combinatie van fitnessoefeningen, ademhalingstechnieken, ontspanningsoefeningen en houdingen zijn we met haar aan de slag gegaan om haar welzijn te verbeteren. Falko heeft veel aandacht voor mijn hoofdpersoon. Hij heeft geduld als ze iets niet goed doet of niet snapt. Hij praat rustig met haar en stelt haar gerust. Hij neemt de tijd. Hij moedigt haar aan als ze het zwaar heeft en geeft complimenten als ze iets heeft volbracht.

Mijn hoofdpersoon heeft ondertussen geleerd aanwijzingen op te volgen; ze heeft nieuwe oefeningen geleerd; ze heeft geleerd rustiger adem te halen; ze heeft geleerd door te zetten ondanks vermoeidheid; ze heeft geleerd door te zetten ondanks dat ze oefeningen soms niet direct goed uit kan voeren; ze heeft geleerd te accepteren dat Falko haar soms ondersteunt en haar aanraakt; ze heeft geleerd te accepteren dat ze soms een hartslagsensor aan haar oor heeft; ze heeft geleerd om te wachten wanneer Falko nog niet klaar is. En dat alles heeft ze geleerd in een veilige situatie, die Falko heeft gecreëerd en die voor mijn hoofdpersoon vanzelfsprekend is geworden.  

Titus, mei 2021