NIEUWS - Interview met fotografe Anniek Mol

WAVE30 april 2023

Het was niet toevallig dat wij Anniek Mol vroegen om voor het boek over Project WAVE portretten van de hoofdpersonen te maken. Anniek is fotografe en kent outsider-onderzoeker Mats. Voor hem had zij eerder al foto’s van zijn hoofdpersoon Henk gemaakt. Mats was op dat moment bezig met het ontwikkelen en testen van zijn eindproduct voor Henk - en wij waren zeer onder de indruk van de foto’s die Anniek daarvan maakte. Het zijn foto’s die raken – je hebt het gevoel werkelijk te zien hoe Henk is, hoe hij kijkt, hoe hij beweegt, - een beetje wie hij is. En dat zien we nu ook op de reeks portretten die Anniek van alle 10 hoofdpersonen heeft gemaakt.

Sabine: Anniek, hoe was het om met de hoofdpersonen te werken? Je vertelde mij eerder dat jij als kind al met mensen met een beperking in contact bent gekomen omdat jouw moeder activiteitenbegeleider was.

Anniek: Ja, dat klopt. En het was heel erg leuk om deze hoofdpersonen te fotograferen! Het zijn bijzondere mensen en het waren ook bijzondere settings, - voor hun waarschijnlijk nog meer dan voor mij. Door de teams was ik goed gebriefd en ik had andersom ook van tevoren uitgelegd wat ik zou komen doen. Ik ben er alleen met mijn camera naartoe gegaan, verder met niets. Ik heb zelfs niet met de flits gewerkt.

De hoofdpersonen zijn mensen met ‘moeilijk verstaanbaar gedrag’. Wat betekent dat voor jou als je   iemand dan op beeld probeert vast te leggen en zijn of haar persoonlijkheid te ‘vangen’?

Eerlijk gezegd maakte dat het voor mij bijna zelfs makkelijker. Mensen zijn vaak zeer op hun imago gericht als ze op de foto moeten. Dan krijg je de mens erachter moeilijk in beeld. Mensen zoals de hoofdpersonen van WAVE te fotograferen vind ik daarom ook interessanter dan – om maar een voorbeeld te geven - de directeuren van een advocatenkantoor. De hoofdpersonen vonden het totaal niet belangrijk hoe ze eruitzien! Daardoor werd het heel puur en menselijk.

Door een paar teams was ik trouwens erop voorbereid dat ik te maken zou kunnen krijgen met moeilijk verstaanbaar gedrag en wat dat zou kunnen betekenen – bijvoorbeeld angst of onverwachte agressie. Maar er is nergens iets gebeurd. De een vond het spannender dan de ander, maar sommige hoofdpersonen hebben er ook van genoten om op de foto te mogen. En Tamara maakte zelfs grapjes over haar blind zijn toen ik haar tussendoor wat foto’s op mijn camera wilde laten zien omdat ik even vergat dat ze niet kan zien.

Samen lachen is inderdaad niet moeilijk verstaanbaar.

Nee! En dat stukje van Tamara’s persoonlijkheid zie je ook op de foto’s. Ik ben een documentair fotograaf, ik wil een verhaal vertellen over iemand die ik portreteer. Mensen zijn niet allemaal en alleen maar perfect en netjes, ik ook niet. Naar die imperfectie ben ik in mijn werk altijd op zoek, het stukje voorbij het imago. Ik vind dat heel interessant en mijn camera is bijna een excuus om daarna te mogen kijken. Zij is voor mij een soort sleutel om bij het pure te komen, voorbij het ego van een persoon.

Bij WAVE ging het heel erg over mensen. Dat wilden we ook in het boek laten zien en voelen: in de vormgeving, het taalgebruik en ook in de foto’s van de mensen waar het 3 jaar lang over ging, de hoofdpersonen. Jij was eigenlijk ook een outsider toen je aan het eind van zo’n relatief lang proces nog even erbij te kwam om die foto’s te maken. Hoe was dat?

Ik ken het gevoel van outsider zijn zelf heel goed. Sterker nog: in zekere zin ken ik het zelfs in de combinatie met ‘moeilijk verstaanbaar gedrag’. Als kind verhuisde ik met mijn ouders naar Taiwan omdat mijn vader daar ging werken. Ik verstond de taal niet, daarom werd - vooral in het begin - kijken voor mij heel belangrijk: wat zegt lichaamstaal en mimiek? Daar kwam bij dat de gebruiken in het sociaal contact in Taiwan natuurlijk ook anders waren dan wat ik kende uit Nederland – maar ik moest en wilde tóch een weg vinden om contact te maken. Toen we jaren later terugverhuisden naar Nederland speelde hetzelfde eigenlijk weer. Toen was ik ook weer outsider.

In die jaren heb ik echt geleerd om op een andere manier te kijken en contact te maken met mensen. Ik denk dat het al het begin is geweest van mijn fascinatie voor mensen en de camera.

Wat WAVE betreft: ik wist natuurlijk waar het project over ging en dat jullie echt persoonlijke portretten van de hoofdpersonen wilden. De persoonlijkheid van mensen zie je vaak in momenten van ontspanning, daarom ben ik daarnaar op zoek gegaan: waarop reageren ze goed in het contact met mij en hoe breng ik dat naar voren?

Het contact maken was (op een na) niet moeilijk – ik denk dat mijn ervaringen als kind mij daarin echt gevormd hebben. Ik vond het echt veel leuk om de portretten van de hoofdpersonen te mogen maken!

Anniek Mol in maart 2023

(Interview: Sabine Schleimer)

De foto’s van Anniek Mol staan in het boek ‘MENS! Complexe zorg door de ogen van buitenstaanders’ en zijn op klein formaat verwerkt in de expositie over WAVE. De tweede druk van het boek is in juni 2023 verschenen

Noot (21 augustus 2023): Van 21 augustus t/m 29 september zijn de portretten in het kader van de expositie voor het eerst als printversie te zien op de Hoogeschool Utrecht (Social Work, Paduallaan 101 te Utrecht, 1e verdieping op het ISW plein).